بیماری سالک یا لیشمانیوز پوستی چیست؟
لیشمانیوز پوستی یک بیماری انگلی است که توسط تک یاخته ای از جنس لیشمانیا ایجاد می شود و بسته به گونه های آن و پاسخ ایمنی میزبان اشکال بالینی مختلفی ایجاد می کند. انتقال بیماری از طریق گزش پشه خاکی ماده آلوده(Phlebotomus) و از زیر خانواده فلوبوتومینه (Phlebotominae)می باشد.
ساختار لیشمانیا
لیشمانیا یک یوکاریوت تک یاخته است که دارای یک هسته مشخص و دیگر اندامک ها مانند کینتوپلاست و تاژک می باشد .در طول چرخه زندگی ، لیشمانیا بین دو ساختار مختلف تغییر شکل می دهد.
پروماستیگوت (Promastigote)
پروماستیگوت ها ساختاری کشیده دارند و متحرک هستند(تاژک دارند) و در مجرای گوارشی پشه خاکی زندگی میکنند.
آماستیگوت(Amastigote)
آماستیگوت ها ساختاری گرد و بسیار کوچکتر از پروماستیگوت ها دارند، غیرمتحرکند و در درون سلول های میزبان مهره دارشان زندگی میکنند.
شیوع بیماری:
این بیماری گسترش جهانی دارد و بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان و کشورهای حوزه ی مدیترانه شایع است.
این بیماری یکی از مهمترین و شایع ترین بیماری های بومی ایران و دومین بیماری انگلی قابل انتقال توسط حشرات بعد از مالاریا می باشد.
لیشمانیوزجلدی روستایی از معظلات مهم بهداشتی ایران است بطوریکه در بسیاری از مناطق روستایی 17 استان از 30 استان کشور شایع است .استان اصفهان و منطقه ترکمن صحرا از جمله مهمترین کانون های بیماری لیشمانیوز جلدی روستایی در ایران هستند. گسترش سریع شهرها ، احداث اماکن مسکونی، تغییرات محیط زیست، سد سازی و قطع برنامه های سم پاشی بر علیه ناقلین مالاریا در بسیاری از مناطق و… سبب شده است که امروزه لیشمانیوز به عنوان یک مشکل بهداشتی در کشور مطرح شود.
لیشمانیوز جلدی در ایران به 2 شکل لیشمانیوز جلدی روستایی مرطوب و لیشمانیوز جلدی شهری یا خشک دیده می شود.در نوع روستایی که با عامل لیشمانیوز ماژور بوجود می آید جوندگان نقش مخزن بیماری را ایفا می کنند و ناقل اصلی بیماری نیز پشه خاکی گونه ی فلبوتوموس پاپاتاسی است .اما در نوع شهری عامل بیماری لیشمانیا تروپیکا، مخزن اصلی انسان و ناقل اصلی فلبوتوموس سرژنتی است.
عفونت در انسان (علائم بالینی):
شکل خشک (شهری Anthroponotic Cutaneous Leishmaniasis (ACL
در لیشمانیوز جلدی نوع خشک(شهری) دوره کمون طولانی تر از نوع روستایی است و به طور معمول 2 تا 8 ماه می باشد.
این بیماری دارای مراحل و اشکال بالینی مختلف است.
پس از گذشت دوره کمون در محل گزش پشه:
1-ضایعات سرخ رنگی ظاهر می شود.
2-این ضایعات نرم و بی درد هستند.
3-گاه خارش مختصری دارند.
4-پس از گذشت چند هفته یا چند ماه ضایعه بزرگتر شده و اطراف آن هاله قرمز رنگی ایجاد می شود.
5-کم کم ضایعه سفت می شود.
6-پس از گذشت دو تا سه ماه ضایعه به صورت دانه های سرخ و برجسته در می آید.
7-به تدریج مایع سروز ترشح می شود و ممکن است به صورت زخمی باز در آید.
شکل مرطوب (روستایی Zonotic Cutaneous Leishmaniasis (ZCL
در لیشمانیوز جلدی نوع مرطوب (روستایی)، دوره کمون کوتاهتر از نوع شهری است و معمولا کمتر از 4 ماه می باشد.
این شکل بیماری نیز دارای ضایعات بالینی مختلف می باشد پس از طی دوره کمون:
1-ضایعه بصورت جوش همراه با التهاب حاد ظاهر می شود.
2-پس از طی چند روز تا چند هفته ، ضایعه به سرعت بزرگ شده و دور آن پر خون می گردد.
روش های تشخیص آزمایشگاهی :
1-روشهای پارازیتولوژیکی (انگل شناسی ):
الف)روش تهیه گسترش مستقیم (Direct Smear)
ب)روش کشت (Culture Method)
2-روشهای هیستولوژیکی (بافت شناسی)
3-روشهای ایمونولوژیکی :
الف)شناسایی آنتی بادی (Antibody Detection)
ب)شناسایی آنتی ژن (Antigen Detection)
ج) آزمون پوستی (Skin testing)
4-روشهای مولکولی:
الف)روشهای رایج واکنشی زنجیره ای پلی مراز (Polymerase Chain Reaction-PCR)
ب)روش Loop-Mediated Isothermal Amplification-LAMP
ج)روش Nucleic Acid Sequence Based Assay -NASBA
د)روش High Resolution Melt-HRM
5-روشهای بیوشیمیایی:
نوع نمونه قابل اندازه گیری :اسمیر از ناحیه آسیب بافتی
شرایط نمونه گیری:استریل کردن ناحیه و اطراف آسیب بافتی
موارد عدم پذیرش نمونه: نمونه لخته یا آلوده شده
ملاحظات نمونه گیری:
1-نمونه برداری بهتر است از حاشیه سالم بافت آسیب دیده تهیه شود.
2-دانستن محل نمونه گیری و چگونگی نمونه برداری حائز اهمیت است.
3-طریقه نمونه گیری و جمع آوری نمونه باید در شرایط استریل صورت گیرد.
